Weer naar Malawi
De eerste echte regen klettert op het zinken dak van mijn guesthouse in Lilongwe, de hoofdstad van Malawi. Via mijn nieuwe werkgever (Aqua for All) ben ik weer terug. Slechts een weekje, maar wel een enerverende en hoopvolle week.
In tegenstelling tot veel andere Afrikaanse landen zit Malawi nog niet in de lift. Vooral de mensen op het platteland leven in extreme armoede en met de huidige regering zal dat tot de volgende verkiezingen wel niet veranderen. Door wanbeleid en dalende tabaksprijzen (het belangrijkste exportproduct) loopt het hier behoorlijk in de soep. Symbool is de benzinecrisis. Benzine is inmiddels 25 procent duurder dan in Nederland en is bovendien meestal niet te krijgen. Lange rijen auto's staan te wachten voor benzinestations die hopelijk weer voorraad krijgen. Gelukkig is er de zwarte markt en kunnen wij, met een gevulde portemonnee, nog wat krijgen. De prijs is wel vier euro per liter!! En verdere prijsverhoging hangt in de lucht.
Genoeg getreurd. Mijn ‘missie' is uitstekend verlopen. Ik ben hier om te bezien hoe de markt rondom goedkope watertechnieken ontwikkeld kan worden. De laatste jaren zijn er een aantal producten (touwpomp, waterfilters, goedkope geboorde put) ontwikkeld die zo goed, onderhoudsvriendelijk en goedkoop zijn, dat deze producten ook haalbaar worden voor arme mensen. De gewenste marktontwikkeling lijkt er absoluut in te zitten, maar het vergt wel nog bewustwording, marketing en verder training, training en training. Daarin gaat Aqua for All dus investeren. Aan alles voel je dat de tijd rijp is voor marktontwikkeling. De enige aanbieder die, na een korte training in Tanzania, nu iets kan produceren vliegen de orders om de oren. We hebben ook de juiste partners gevonden (3 NGO's, een universiteit en Unicef), dus wat mij betreft kan alles binnenkort van start. Kortom: missie geslaagd en groot optimisme over mogelijke opschaling. Ik droom al dat over pakweg 5-6 jaar de markt zich zo ontwikkeld heeft, dat hulp voor rurale watervoorziening totaal overbodig wordt. Ik zal wel te optimistisch zijn, maar dromen mag gelukkig.
Aqua for All gelooft in 'Water = Leven'. Water is vaak ook de start voor economische ontwikkeling. Ik heb daar eerder nooit zo specifiek bij stil gestaan. Deze week dus wel en verdorie, het klopt. Zie ook de foto's.
Straks verder naar Oeganda en over zes dagen weer thuis. Groeten, Marcel
PS 1
PS 2:foto's downloadenhieris zeer moeizaam, dus nu maareen stuks. Later mogelijk meer.
Terug naar Afrika
Vorig jaar afleveringen van 'Leon in Afrika' gemist?
De serie wordt nu herhaald. Iedere donderdag van 18.54-19.20 uur en dan ieder uur opnieuw de hele avond en zelfs 's-nachts.
Groet, Marcel
PS: mocht je het nog niet weten: sinds 1 mei ben ik baanloos (agv zware bezuinigingen bij COS). Mocht jeinteressante banen/klussen weten, mail me: marcelschreurs@home.nl
Leon in Afrika, showtime. Vanaf dinsdag op TV
Ook voor mij lijkt het Afrika-avontuur al weer lang geleden, maar de staart van de Afrika-reis zit er aan te komen: a.s. dinsdag 19.00 uur start ‘Leon in Afrika' op Omroep Brabant TV. Het programma duurt 24 minuten en wordt iedere keer op het hele uur herhaald!
Maandenlang is er keihard gewerkt aan de montage en het resultaat mag er zijn. Afgelopen week was de preview bij Omroep Brabant en iedereen was enthousiast. Er kwamen reacties als ‘kijkt lekker', ‘humor' en ‘informatief, maaropen van karakter'. Kijken dus!
Wil je straks reageren of wil je in discussie met de makers of de Brabanders in beeld, mail dan naar leoninafrika@omroepbrabant.nl, want Omroep Brabant gaat ook een webforum organiseren rondom de serie.
Ik ben benieuwd wat jullie ervan vinden. Wat mij betreft geeft de serie een objectiever beeld van Afrika dan de serie ‘De kracht van Afrika' met Paul Rosemoller die afgelopen voorjaar werd uitgezonden op Nederland 2. Reacties op deze (arrogante?) stelling zijn welkom!
Wat staat er op het programma?
7 september:Tilburgse vriendschap in Tanzania.
14 september: Eindhovense bedrijf Diligent investeert in bio-energie
21 september:Katholieke gezondheidszorg bij het Victoriameer
28 september:Duurzame nijlbaars naar Den Bosch
5 oktober: Eerselse Ria: moeder vanduizenden Rwandese kinderen
12 oktober: Kerststerren worden ‘geboren´ in Uganda
19 oktober: Gehandicapte Masai krijgen liefdevolle zorg
26 oktober: Scholen in Kenia met banden in Goirle en Den Bosch
3 november: Liefde en kunst in Nairobi, met vleugje Brabant
10 november: Moeder- en kindzorg in Malawi
17 november: Voorbereiden op klimaatverandering
24 november: Mikrokrediet in stad en platteland
30 november: ‘Africa got (musical) talent'
Weer thuis. Terugblik op een Afrika-avontuur
'De dode straten' is heteerste wat opvalt nuikterug in Nederland ben. Ik zierechte huizenblokken en straten gevuld metblikken auto's. Maar waar zijn de mensen? Ik mis de sfeer van eindeloos sjouwende vrouwen en van hordes kinderen. Soms in lompen, vaak in schooluniform.
Het leven hier voeltals saai, zeker ten opzichte van de mallemolen waarin ik de afgelopen maanden leefde. De ene dag kijken we rond bij een groot en hectisch visbedrijf.De volgende dag ontmoeten wede stralende liefde vaneen Afrikaanse moeder Theresa. Dan rijden we rond door viezige dorpen en sloppenwijken en daarna weer eindeloos hobbelen door lege en groene heuvels.
Afrika gaat vooruit. Dat is mijn stellige gevoel. Mensen zijn nog steeds relaxed en vrolijk, maar je proeft aan alles dat dingen vooruitgaan. En dat zit niet alleen in de mobiele telefoons, waardoor communicatie in Afrika veel soepeler gaat, maar vooral in ‘een volwassenwording' van Afrika. De schaduw van de dekolonisatie is minder voelbaar. Twintig jaar geleden waren er veel minder goed opgeleide mensen en velen ademden een ietwat verstikkende ideologie uit, veelal verbonden met missie, zending of politieke machtsblokken. Nu zie je, zeker in de steden, veel middelbare scholieren die moderniteit en ambitie uitstralen. Ook het platteland voelt anders. In ieder dorp lijken wel een paar waterpompen te staan en ze doen het nog allemaal ook. De dorpen zijn nog steeds wel heel kinderrijk (veel families hebben meer kinderen als ze eigenlijk kunnen voeden). Vrouwen krijgen weliswaar minder kinderen, maar omdat veel minder kinderen sterven, blijft kinderaantal hoog. Family planning komt op, maar mede door de invloed van kerken, is de toegang tot bijvoorbeeld de (prik)pil helaas nog beperkt. Ook dat begint echter open te breken en ik heb sterk het gevoel dat het inmiddels gedemocratiseerde Afrika een lange periode van vooruitgang staat te wachten. Hopelijk gaat dat niet gepaard met verlies van de mooie dingen die er nu zijn. Vooral het mengsel van beleefdheid en vrolijkheid is erg mooi.
Gaat het dan allemaal goed met Afrika? Natuurlijk niet. Allereerst hebben wij natuurlijk slechts vijf landen bezocht. En problemen zijn er nog genoeg: het veranderende klimaat (de regenperiodes worden steeds wisselvalliger) is er daar zeker één van. Je ziet echter nu al dat Afrika zich aanpast. Irrigatiesystemen winnen aan betekenis. Droogtebestendige gewassen zijn in opkomst en oersterke geiten verdringen geleidelijk de meer kwetsbare koeien.
Alles bij elkaar ben ik dus heel positief. Afrika was geweldig om te beleven en naar mijn overtuiging gaat het continent een betere toekomst tegemoet!
Als laatste: dank voor alle reacties op het weblog. Vanaf vandaag staan daar ook veel nieuwe foto's. Verder: over een paar maanden verwacht ik een preview van onze 13-delige tv-serie en vanaf september is de serie wekelijks op Omroep Brabant TV te zien.
Hartelijke groet en tot snel, Marcel Schreurs
PS: dank ook nog aan mijn reisgenoten: Leon van der Zanden (presentator), Balster van Duyn (cameraman-regisseur) en Duncan Eilander (geluidsman)!!
‘Out of Africa’ bestaat
'Out of Africa'. Ik was er twee dagen. Eindelijk even rust. Vanuit mijn 3 meter brede bed in een hotel uit een sprookje van duizend en een nacht, overzie ik eindeloze savannes. Daar tussen het wuivende gras, enkele palmen en wat baobabs, lopen de ‘Big Five’: leeuwen, olifanten, buffels, luipaarden en de neushoorn. Ze zijn er nog en het vroegere stropersgevaar is geweken. Hier, in en om het Meru National Park, is de natuur een waar paradijs. Zó ongeveer moet de wereld er 10.000 jaar geleden hebben uitgezien. Veel natuur, veel dieren en ook nog een paar mensen. Een geweldige ervaring, ook omdat de natuurhotels onovertroffen mooi zijn. Ieder detail is mooi en zelfs het eten is haute cuisine. Foto’s op http://www.elsaskopje.com/photogallery.php?mid=9
Ik ben nu ruim 5 weken in Afrika en het continent verrast me. Ik was vijf keer eerder in Afrika en alle bezoeken waren fascinerend. Maar altijd had ik ook het beeld van grootschalige armoede en van een bijna niet te overbruggen achterstand. Nu ik kort in Tanzania, Rwanda, Oeganda en Kenia ben geweest, voelt het anders. Er is nog steeds veel armoede, maar het lijkt minder en de aansluiting met de moderne tijd is kleiner. Steeds meer mensen zijn geschoold en de economieën lijken zich geleidelijk te verbreden.
Het zijn maar indrukken van een eenling, maar helemaal gek ben ik niet. Dat blijkt gelukkig ook, als ik ter verificatie enkele statistieken bekijk: http://hdr.undp.org/en/countries/regions/. Zoveel dingen lijken tegenwoordig beter: meer kinderen gaan naar school, baby’s worden massaal ingeënt, meer vrouwen krijgen professionele zwangerschapsbegeleiding en er zijn veel meer producten ‘made in Africa’ te krijgen. Op het gebied van communicatie is de revolutie helemaal compleet: telefonie was altijd zeer schaars in Afrika. Nu is de mobiele telefoon niet alleen alom aanwezig, de netwerken zijn ook geschikt voor razendsnel en goedkoop internet en zelfs voor mobiel geld overmaken zonder bankrekening.
Overdrijf ik wellicht niet een beetje? Nee, bovenstaande is waar. Tegelijkertijd is er natuurlijk nog wel degelijk heel veel armoede en zijn er een aantal grote problemen. Corruptie, ontbossing, klimaatverandering, gebrek aan family planning en aids zijn m.i. vijf van de grootste problemen. Alle vijf problemen die niet makkelijk in het oog schieten als je hier rondloopt, maar die verdere ontwikkeling wel heel erg belemmeren. De christelijke kerken, die nog steeds natuurlijke family planning propageren, evenals ‘sex na het huwelijk ipv condoomgebruik’ in de strijd tegen aids, spelen daarbij een zeer discutabele rol. Hier in Kenia is men trots op de vermeende godsdienstvrijheid, maar vanochtend op tv zag ik weer zo’n prediker die tegenover duizenden mensen herhaalt en herhaalt: “als je niet gelooft in God, dan ben je vervloekt en zal de brandende hel je toekomst zijn.” Het is keiharde intimidatie van miljoenen mensen. En dat anno 2010, in het jaar met zoveel rumoer over het seksuele kindermisbruik vanuit de kerk. Goed dat daarover gesproken wordt, maar de kerken hebben zich m.i. wel aan meer mensen te verontschuldigen. Bijvoorbeeld aan de duizenden verkrachte moeders die geen abortus mochten ondergaan. Of aan de miljoenen mensen met Aids omdat er volgens Rome gaatjes in condooms zitten.
Vanwaar ineens dit felle betoog? Dat komt omdat ik net uitgebreid naar het Paas-nieuws heb gekeken met daarin ook veel geluiden vanuit het Vaticaan. Schandalig gewoon en heel jammer, want ik zie in Afrika ook dat heel veel mensen kracht, inspiratie en positieve waarden ontlenen aan het geloof. En juist dit positieve deel, lijkt precies de reden waarom de negatieve kanten van de christelijke kerken hier zorgvuldig onder het tapijt gehouden worden. Hadden we dat in Europa niet al eerder mee gemaakt?
Oeganda - ster van Afrika
Oeganda is al vele jaren een lieveling van internationale donoren en wordt ten voorbeeld gesteld aan veel andere Afrikaanse landen. Het land is een stabiele democratie, de liberaal-economische koers trekt al vele jaren investeringen aan en heeft forse economische groei. Bij aankomst heb ik dan ook een positieve verwachting: in dit land moet extreme armoede grotendeels weg zijn en dat moet in alles terug te vinden zijn.
Zeker aan de rand van het Victoriameer, niet ver van de hoofdstad. Hier staat ook het bedrijf Wagagai, dat zijn wortels grotendeels in Tilburg heeft. Daar komt investeringsgeld vandaan, maar ook mede-directeur Olav. Een jonge, sympathieke en energieke vent. Hij woont vlakbij het bedrijf in een heerlijke villa, met zwembad, sauna en privéstrand. De biertjes smaken er uitstekend.
Wagagai kweekt plantenstekken voor Chrysanten en Kerststerren en heeft 40% van de Europese markt. In Nederland hebben zelfs zeven va de tien kerststerren hier hun oorsprong. Het bedrijf is hard gegroeid, maar dat ging niet vanzelf. Eerder werden hier rozen gekweekt (rozen komen al heel lang vooral uit Afrika), maar Europese supermarkten boden rozenvoor een habbekrats en de prijzen gingen te hard omlaag. Wagagai besloot zich volledig te storten op stekken voor planten en bloemen en dat gaat nu eindelijk heel goed.
Ik was vooral ook benieuwd naar wat zo’n bedrijf de Oegandezen brengt. Het motto ‘better trade, dan aid’ spreekt me aan en van dit bedrijf, dat zich mede met Nederlandse ontwikkelingssteun heeft ontwikkeld, had ik een positieve verwachting.
De lonen blijken echter erg laag: veelal rondom de € 25 per maand. Daarnaast biedt Wagagai extra’s als maaltijden, bijna gratis gezondheidszorg en babyopvang. Vertaald naar Euro’s is het totale salaris ongeveer 35-40 euro per maand. Voor 48 uur werken per week in veelal bloedhete kassen, is dat wel heel weinig geld. Mensen overleven ermee, maar veel meer ook niet. Hun kinderen naar een goede school sturen of een beetje fatsoenlijk wonen, is er met zo’n inkomen niet bij. De kans dat de cirkel van armoede doorbroken wordt, lijkt klein. Als ik daar met mensen over praat wordt dat beeld bevestigd. “Ga maar eens het binnenland in, daar is het nog veel armer. Veel mensen eten daar maar een keer per dag”, krijg ik te horen. Maar ook de dorpen hier in de buurt stralen grote armoede uit.
Ik vraag me af: hoe kan het dat de internationale gemeenschap zo positief is over Oeganda? En hoe zit het met het Nederlandse bedrijf? Kunnen de eigenaren geen betere salarissen geven? Of laat de marktwerking dat niet toe? Daar lijkt het op. Maar wat is die marktwerking dan waard? Hoe kan een land dat al zoveel jaren, zogenaamd een prima economische koers vaart, nog steeds zo arm zijn? Voor het eerst in dit fantastische Afrika-avontuur ben ik niet positief. Zeg maar gerust behoorlijk sceptisch. En het ergste is dat het aan niemand ligt. Niet aan de arbeiders, niet aan het bedrijfsmanagement, niet aan Oegandese overheid. Het ligt aan niemand, maar mijn twijfels over het systeem van marktwerking nemen wel stevig toe. Ik weet ook hoe het anders kan, namelijk reguleer de markten verder en stel minimumeisen aan productie. Ik vrees echter dat dat een schreeuw is die weinig weerklank heeft in een wereld die kennelijk gaat zoals die gaat en waarin de machtigen weinig belang hebben in fundamentele verandering.
Ook ik doe maar weer even mee: eerst nog een biertje aan de rand van het zwembad en morgen vliegen naar Kenia. Op naar Masai-land. Dat lijkt me geweldig.
Dood en leven in Rwanda
De geur van dood, verderf en honderd duizenden vluchtelingen is hier nog maar nauwelijks weg. In de heuvels waar ik nu zit, kwamen in 1994, net na de genocide, honderdduizenden vluchtelingen langs. Na maanden in Congolese vluchtelingenkampen geweest te zijn, kwamen de mensen weer terug. Uitgeput en verhongerd, op zoek naar overlevende familieleden. Heel veel kinderen vonden hun ouders nooit meer. Sommigen wisten al dat ze niemand gingen vinden, want ze hadden de slachting van hun ouders zelf meegemaakt.
De genocide is een horrorverhaal die in ’94 plots uitbarstte, maar die een lange voorgeschiedenis had. De Belgische kolonisator vond dat de langere Tutsi’s superieur waren aan de meer gedrongen Hutu’s. De Tutsi’s kregen daarom alle goede banen en de Belgen gingen lichaam en hoofd opmeten om de ‘raciale identiteit’ te bepalen. Hoewel velen een gemengde achtergrond hadden werd iedereen ingedeeld bij één ras, dat werd vermeld op het verplichte identiteitsbewijs. Geleidelijk onstond er steeds meer spanning tussen de grote groep laag geschoolde Hutu’s en de veel kleinere Tutsi-groep, die in het begin wel bijna alle macht naar zich toe trok. Een latere omwenteling van de macht zorgde niet voor evenwicht. De spanning duurde voort en mondde in 1994 dus uit in een enorme genocide. In een paar maanden tijd werden 800.000 mensen afgeslacht en werden tienduizenden vrouwen bruut verkracht.
Welke beest zit er in de Rwandese mens, vraag je je toch een beetje af. Anno 2010 merk je daar helemaal niets van. Mensen zijn massaal vriendelijk, relaxed en rustig. Iedereen sjouwt en werkt en er lijkt een grote toegewijdheid aan het bouwen van een nieuw Rwanda. Officieel is niemand meer Hutu of Tutsi. Iedereen is Rwandees en zo lijken mensen het ook echt te voelen. De rassenhaat lijkt helemaal weg, al is het maar omdat er simpelweg geen twee rassen meer zijn. Individuele woede op moordenaars van toen, bestaat absoluut nog wel en nog steeds vinden er individuele afrekeningen plaats. De collectieve boosheid tegen ‘het andere ras’ is echter echt weg.
Rwandezen van vandaag zijn erg bezig met de toekomst. Overal zie je groei en ontwikkeling. Iedereen werkt en investeert. Ook de overheid doet hard mee. Zij voert een progressief beleid: alle kinderen moeten tegenwoordig naar de basisschool, de helft van alle kamerleden is vrouw, men voert een actief milieubeleid (zo zijn plastic zakken voor boodschappen zelfs helemaal verboden) en wordt ook een actief familieplanning beleid gevoerd. Rwanda groeit dan ook al een aantal jaren keihard, met groeicijfers tegen de 10% per jaar. Veel belangrijker is dat mensen, ondanks het enorme leed, zich weer verheffen en actief zijn. Rwandezen rouwen op gezette momenten heel actief, maar je ervaart hier vooral een sfeer van werk, discipline, klantvriendelijkheid, maar ook die van rust, relaxedheid en plezier. Kortom, ik ben heel positief. M.i. gaat dit land een mooie toekomst tegemoet.
Projecten
Morgen starten we met het filmen van ‘women on drums’ in de universiteitsstad Butare. Interessant, nu we net terug zijn uit de heuvels, waar we een film maakten over het werk van een dame uit Eersel. Zij startte, net na de genocide met de ontwikkeling van een groot weeshuisprogramma. De aankomst alleen al was een genot: tientallen kindertjes, veelal gehesen in restant carnavalsstoffen uit Nederland, zongen de longen uit hun lijfzagen. Daarna gegil en plezier en eindeloze handjes om te schudden. Heel aandoenlijk en vooral ook heel erg fijn dat al deze weeskinderen toch een warm ‘thuis’ hebben. De grote weeskinderen leven tegenwoordig veelal zelfstandig in kleine families, die geleid worden door het oudste weeskind. De weeskinderengezinnen worden gekoppeld aan weduwen, die daar ook weer een nieuw doel mee in hun leven krijgen. Mede grondlegger van veel van dit werk is Ria van de Ven. Vroeger huisvrouw in Nederland, maar hier een soort koningin-moeder, die met haar super moederhart heel erg betrokken is bij Rwanda. Mooi om te zien, hoe één huisvrouw uit Brabant hier zoveel verschil maakt.